Cơ sở thuật ngữ dịch thuật là gì?
Cơ sở thuật ngữ là một cơ sở dữ liệu các thuật ngữ và các thông tin liên quan tới một chủ đề cụ thể. Các thuật ngữ trong cơ sở thuật ngữ thường là song ngữ hoặc đa ngữ.
Cơ sở thuật ngữ là hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu về thuật ngữ mà trong đó các đầu mục thuật ngữ được xây dựng theo hướng khái niệm. Các đầu mục thuật ngữ có thể bao gồm những thông tin sau:
- Trường chỉ mục: bao gồm các tuật ngữ, mỗi chỉ mục tương ứng với một khái niệm thuật ngữ của một ngôn ngữ.
- Trường định nghĩa, mô tả
- Trường thông tin chủ đề, lĩnh vực, ngành
- Trường thông tin ngữ pháp (danh từ, động từ, tính từ…)
- Trường ví dụ, cách sử dụng
- Trường ghi chú
- Trường thông tin đa phương tiện (hình ảnh, video)
- Trường trạng thái xác minh (thuật ngữ đã được duyệt, đã xác minh…)
- Trường tác giả, ngày tháng….
Số lượng trường dữ liệu, kiểu trường dữ liệu (văn bản, số, danh sách chọn, hình ảnh, âm thanh, video…) sẽ được quản trị viên thuật ngữ xây dựng tùy thuộc vào nhu cầu quản lý, biên dịch, hiệu đính…
Cơ sở thuật ngữ cho phép quản lý có hệ thống thuật ngữ và là một công cụ mạnh mẽ nhằm đảm bảo tính nhất quán trong việc sử dụng thuật ngữ.
Cơ sở thuật ngữ hoạt động như thế nào?
Cơ sở thuật ngữ như phần mềm từ điển đa ngữ MultiTerm là hệ thống được quản lý dự án, hiệu đính viên và biên dịch viên sử dụng rộng rãi trên thế giới. MultiTerm có thể được sử dụng giống như một chương trình phần mềm máy tính độc lập, vừa có thể tích hợp vào phần mềm hỗ trợ dịch thuật Trados Studio để tự động tra cứu trong quá trình dịch thuật.
Cơ sở thuật ngữ cũng có thể được xây dựng dưới dạng trực tuyến cho phép nhiều người tham gia cùng tra cứu, nhập và chỉnh sửa dữ liệu.
Trong quá trình biên dịch, hiệu đính, người dùng có thể trực tiếp bổ sung, chỉnh sửa các thuật ngữ và các thuật ngữ được cập nhật theo thời gian thực để người dùng khác có thể sử dụng và điều chỉnh kịp thời.
Tạo sao cần cơ sở thuật ngữ?
Trong nhiều lĩnh vực như y tế, quân sự, luật pháp, vấn đề mập mờ lưỡng nghĩa, thuật ngữ bất nhất dẫn đến hậu quả nghiêm trọng thậm chí tính mạng con người. Kể cả trong các văn bản ít nhạy cảm ơn, việc sử dụng đúng thuật ngữ mang lại nhiều thuận lợi:
Tính dễ hiểu: Trong mỗi chuyên ngành, sử dụng đúng thuật ngữ đảm bảo người đọc người nghe hiểu ngay lập tức vấn đề. Ví dụ: lâm sinh: silviculture (lâm nghiệp), quan trắc môi trường: environment monitoring (môi trường), truy vết: contact tracing (y tế), bao thanh toán: factoring (ngân hàng)… khi được sử dụng đúng, người tiếp nhận sẽ hiểu ngay lập tức. Trong trường hợp bạn dùng không đúng thuật ngữ, dù giải thích dài dòng nhiều như thế nào, người tiếp nhận cũng khó mà hiểu nổi.
Tính chuyên môn: Cơ sở thuật ngữ thường được xác minh và phê duyệt bởi chuyên gia trong từng lĩnh vực, người biên dịch có thể dịch đúng mà không nhất thiết phải hiểu quá sâu về chuyên môn.
Giảm chi phí: một khi sử dụng cơ sở thuật ngữ chuẩn, chi phí chỉnh sửa, giao tiếp liên lạc giữa các biên liên quan (khách hàng – nhà cung cấp, biên dịch viên – hiệu đính viên – cán bộ đọc soát…) được giảm thiểu.
Độ dài thuật ngữ: đối với nhiều loại tài liệu dịch, độ dài thuật ngữ rất quan trọng ví dụ khi dịch phần mềm, trò chơi, độ dài ảnh hưởng đến thẩm mỹ, giao diện, thiết kế… do đó, kể cả khi bạn dịch đúng về ngữ nghĩa, sắc thái, tình cảm… nhưng từ bạn sử dụng quá dài sẽ làm vỡ dòng, lệch cột… và làm hỏng cả hệ thống phần mềm, trò chơi.
Tính kiểm soát thuật ngữ: thuật ngữ thống nhất có thể dễ tìm kiếm, thay thế, tạo chỉ mục, tài liệu hóa.
Lợi ích sử dụng cơ sở thuật ngữ là gì?
Tăng tính nhất quán: Cơ sở thuật ngữ giúp bạn luôn truyền đạt thông điệp cốt lõi theo cách thống nhất, trước sau như một. Khi làm việc với nhiều dự án và có sự tham gia của nhiều cộng tác viên, việc đảm bảo tính nhất quán là vô cùng cần thiết.
Cải thiện chất lượng dịch thuật: Bằng cách quản lý thuật ngữ và xác định những thuật ngữ chính xác, thuật ngữ bị cấm, bạn có thể tránh được từ ngữ và cách diễn đạt không mong muốn ảnh hưởng tiêu cực tới đọc giả.
Tăng tốc quá trình dịch thuật: Phần mềm hỗ trợ dịch thuật sẽ tự động tra cứu, và đưa ra đề xuất thuật ngữ và người dùng chỉ cần bấm phím enter để chọn. Việc này giảm hoàn toàn công tra cứu đồng thời là cách gõ tắt để xử lý văn bản nhanh hơn.
Lưu trữ thuật ngữ như một tài sản vô hình: Các tập đoàn toàn cầu thường có cơ sở thuật ngữ của công ty nhằm đảm bảo việc quảng cáo, marketing, truyền đạt thông điệp, hình ảnh luôn nhất quán và mang bản sắc riêng cảu doanh nghiệp. Các công ty dịch thuật có cơ sở thuật ngữ để lưu giữ trí tuệ dịch qua nhiều thế hệ nhân viên đảm bảo việc đào tạo nhân viên mới trong quá trình vừa làm vừa học cũng như chất lượng biên dịch ổn định qua các thời kỳ.
Thông lệ tốt đối với sử dụng cơ sở thuật ngữ dịch thuật
Cấu trúc dữ liệu tốt: mỗi thuật ngữ chỉ xuất hiện một lần trong cơ sở thuật ngữ, cần có định nghĩa hoặc mô tả.
Dung lượng vừa phải: cơ sở thuật ngữ chỉ nên bao gồm những thuật ngữ cần thiết nhằm mục đích tra cứu, thuật thường dùng hoặc dài cho mục đích gõ tắt. Một cơ sở thuật ngữ quá lớn như một cuốn từ điển sẽ gây rắc rối trong quá trình sử dụng và quản lý.
Có hướng dẫn sử dụng: các cơ sơ thuật ngữ tốt thường cso ví dụ và lưu ý đối với người dịch và người viết.
Hướng dẫn các thuật ngữ không được dịch: các thuật ngữ như tên công ty, tên sản phẩm, nhận dạng thương hiệu, bản quyền thường giữ ở ngôn ngữ gốc và không dịch ra tiếng nước ngoài.
Được rà soát: các thay đổi, bổ sung vào cơ sở thuật ngữ sẽ được các chuyên gia kiểm tra, rà soát và phê duyệt.
Bao gồm thông tin phương ngữ: cơ sở thuật ngữ cần ghi rõ phương ngữ cho các thuật ngữ, ví dụ thuật ngữ Anh - Anh, thuật ngữ Anh – Mỹ…
Được cập nhật thường xuyên: Cơ sở thuật ngữ là hệ thống không bị đóng kín, các thuật ngữ mới như sản phẩm, công nghệ… có thể được bổ sung cùng với đó các thuật ngữ cũ không còn sử dụng cũng cần được loại bỏ, thay thế và chỉ dẫn không sử dụng.
